Ülkemizin en önemli sorunları arasında yer alan kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamında Sosyal Güvenlik Kurumumuz tarafından her yıl rehberlik ve bilgilendirme amaçlı faaliyetler gerçekleştirilmektedir.
Bu kapsamda, sigortalı ve işverenlerimize kayıt dışı istihdamla ilgili bazı temel bilgilerin verilmesi faydalı olacaktır.
Kayıt dışı istihdam; çalışanların Sosyal Güvenlik Kurumuna hiç bildirilmemesi ya da çalışma gün veya ücretlerinin eksik bildirilmesidir. Yani sigortasız işçi çalıştırma durumunda olduğu gibi, çalışma sürelerinin veya ödenen ücretlerin eksik bildirilmesi de kayıt dışı istihdam olarak değerlendirilmektedir.
Çalışanların sigortalı olarak çalıştırılmaları anayasal bir hak olmakla birlikte aynı zamanda hem çalışanlar hem de işverenler açısından bir zorunluluktur. Yani işverenlerin çalışanlarını sigortasız olarak çalıştırma hakları olmadığı gibi çalışan kişilerin de sigortasız çalışmayı istemek gibi bir hakları söz konusu değildir.
Sosyal Güvenlik İl Müdürü DENİZ konuyla ilgili olarak yaptığı açıklamaların devamında;
Kayıt dışı çalışan bir işçinin sigorta günleri eksik olduğunda aylık bağlanma şartı da oluşmaz. Çalışamaz duruma geldiğinde malullük aylığından yararlanamaz. Hayatını kaybetmesi durumunda geride kalan eş ve çocukları ölüm aylığı hakkından yararlanamaz. İşsizlik sigortasından faydalanamaz. Genel sağlık sigortası primlerini kendileri ödemek zorunda kalabilir. İhbar ve kıdem tazminatından yoksun kalır ve yıllık izin, haftalık izin, doğum izni gibi haklardan yararlanamazlar.
Çalışanların çalışmalarının işverenler tarafından bildirilip bildirilmediğini veya hangi kazanç seviyesinden bildirildiğini e-devlet şifresi ile www.turkiye.gov.tr adresinden sorgulama yapabilirler. Yine 7 gün 24 saat “ALO 170” Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezini arayabilirler.
Çalışanlar sigortasız çalıştırıldıklarını ya da ücretlerinin veya çalışma sürelerinin eksik bildirildiğini düşündüklerinde ihbar ve şikayetlerini ALO 170’e, Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Sosyal Güvenlik Merkezine veya CİMER yani Cumhur Başkanlığı İletişim Merkezi üzerinden de iletebilirler.
Yapılacak denetimler ve tespitler sonucunda kayıt dışı işçi çalıştıran işverene de yüksek tutarlarda idari para cezası uygulanır. Ayrıca bu çalışmalara ait primler gecikme cezası ve faiziyle birlikte tahsil edilir. Bu işyerlerinin yararlanmakta olduğu sigorta prim teşvikleri durdurulur. Teşvik, hibe ve kredi avantajlarından faydalanamaz hale gelebilir.
Sonuç olarak kayıt dışı istihdamın işverene ve çalışana birçok olumsuzluk getirdiği gibi haksız rekabet sonucu genel ekonomiye, SGK gelirlerinin azalmasına ve gelir dağılımının bozulmasına da neden olacağı unutulmamalıdır .
